اثر حاضر پژوهشی است در جهت بسط ادبیات توصیفی و تبیینی تفسیر سیاسی قرآن با گرایش تفسیر موضوعی، تا راه برای پژوهش‌های تحلیلی تر در این وادی تسهیل شود. این پژوهش تلاش دارد مسأله مشروعیت را – که یکی از مسائل مهم در ساحت سیاست و حکومت است – در قران کریم با تأکید بر تفاسیر معاصر شیعه و از دیدگاه مفسران معاصر و به صورت موضوعی و بر اساس نظریه استخدام از علامه سید محمد حسین طباطبایی بررسی و تحلیل نماید. همچنین با بررسی تطبیقی میان این تفاسیر و مفسران شباهت‌ها و تفاوت‌های آنان را دریابد.

محتوای تعدادی از آیات قرآن کریم به توصیف و روایت وقایع اجتماعی گذشته نسبت به زمان ما متمرکز است. این آیات حاوی کلیدواژه‌های اجتماعی و تاریخی، توصیف وقایع تاریخی اقوام و پیامبران گذشته، وقایع اجتماعی زمان ظهور اسلام (از بعثت تا وفات پیامبر)، و حاوی جواب سؤالها و مسائلی است که در فلسفه نظری تاریخ مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. افزون بر بحث و بررسی این چهار موضوع تاریخی در قرآن، می‌توان ویژگی‌های بیانی و نگارشی آیات تاریخی قرآن را (تاریخنگاری قرآن) از مجموعه آیات تاریخی قرآن استخراج، استنباط و در یک بخش مستقل تدوین کرد. بنابر این تفسیر (موضوعی) آیات تاریخی قرآن در ۳ بخش تنظیم خواهد شد.

سرمایه­ اجتماعی منبعی مرکب از قابلیت­های بالقوه و ظرفیت­های بالفعلی است که سیستم­ اجتماعی را در جهت تحقق اهداف و مطلوبیت­های فردی و جمعی توانمند می­کند. این پدیده، به­ شدت جامعه­محور و موقعیتی است، بنابراین، در صورتی نقش و کارکرد خود را به خوبی ایفا می­کند که متناسب با فرهنگ رایج در هر جامعه باشد. در این مطالعه تلاش شد با استفاده از قرآن کریم، چارچوبی پیرامون سرمایه­ی اجتماعی در جامعه اسلامی کشف و احصا شود.

قرآن کامل‌ترین کتاب برای تربیت انسان‌هاست و می‌توان به روش استنباطی عناصر اصلی یک نظام تربیتی یعنی مبانی، اهداف، اصول، مراحل، عوامل و موانع را استخراج کرد. این پژوهش با تمرکز بر عنصر روش‌های تربیتی در قرآن به بررسی چهار روشِ الگویی، تشویق، تنبیه و قصه‌گویی پرداخته است. در بررسی هر روش تلاش شده تا زوایای مختلف هر روش یعنی مفهوم شناسی، مبانی، ارکان، اصول و شیوه‌های اجرایی و آسیب‌ها توضیح داده شود و فهمی عمیق‌تر و وسیع‌تر از آنچه در منابع موجود آمده ارائه شود.

قرآن کریم کتاب تربیت است و معلم آن نیز خدای متعال و پیامبر‌اکرم (ص) هستند که به‌گفته خود پیامبر (ص) او به عنوان معلم برانگیخته شده است؛ «انّما بُعِثتُ مُعَلّّماً». در این کتاب از روش‌های مختلف تربیتی استفاده شده است که می‌تواند الگویی برای معلمان و مربیان در تربیت اسلامی باشد؛ چنان‌که به گفته قرآن، پیامبر برای مؤمنان اسوه و الگوی نیکوست؛ «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ…».

در حوزه تعلیم و تربیت، اتخاذ روش صحیح و نتیجه بخش، امری مهم و ضروری است. چرا که لغزش و اشتباه در انتخاب روش و بکارگیری آن، می تواند به گمراهی و نابودی متربی منتهی شود. بنابراین باید در پی شناخت و بکارگیری بهترین و کارآمدترین روش های تربیتی باشیم. و چه بهتر که در این خصوص به سراغ قرآن رفته، و این مهم را در پرتو آیات نورانی آن جستجو کنیم. در این کتاب، چهار روش: ۱. تذکر و یادآوری ۲. موعظه و نصحیت ۳. عبرت دهی ۴. امرو نهی، از منظر قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. دلیل اینکه این چهار مورد در کنار هم آمده اند، کارکرد مشترک یعنی جنبه هوشیار سازی و انگیزشی بودن آنهاست.

امروزه در نتیجه تحولات شگرف اجتماعی و فرهنگی که در جوامع انسانی به وقوع پیوسته، «زن» از یک موضوع یا مسئله صرف فراتر رفته و به عنوان یک حوزه مطالعاتی گسترده مطرح شده است که مکاتب فکری گوناگون با آبشخورهای فلسفی مختلف در آن با یکدیگر نزاع دارند. از سوی دیگر، قرآن کریم، اصلی‌ترین و اصیل‌ترین منبع فهم دین است که در هیچ حوزه‌ای از حوزه‌های معرفت دینی، بی‌نیاز از مراجعه به آن و تفکّر و تدبّر در آیات آن نیستیم و با توجه به نگاه همه‌جانبه قرآن کریم به ابعاد دنیوی و اخروی و فردی و اجتماعی زندگی زنان، می‌توان حوزه مطالعات قرآنی و اسلامی زنان را از حوزه‌های غنی و پردامنه معرفت دینی قلمداد کرد.

دانش علوم قرآن مباحث بسیار متنوعی را درباره قرآن کریم شامل می‌شود. در فصل نخست کتاب پیش‌رو، معنا و چگونگی پیدایش دانش علوم قرآن،موضوع و قلمرو آن، تنویع و تقسیم مباحث علوم قرآن، روش و فواید مترتب بر این دانش، منابع علوم قرآن و رابطه این دانش با دیگر دانش‌ها بررسی شده است. در فصل دوم، ضمن معرفی مختصر تک‌نگاری‌های علوم قرآن و بیان نقاط عطف این دانش، برخی از مهم‌ترین کتاب‌های جامع و نسبتا جامع علوم قرآن کم و بیش با تفصیل معرفی شده است و در فصل سوم نیز مهم‌ترین مسائل نه مبحث از مباحث علوم قرآن بررسی شده است.

قـرآن و سـیره نبوی که دو پـایه این تحقیق است، دو عنصر بسیار مهـم و تأثیرگـذار در زنـدگی و بالنـدگی جوامع اسـلامی به شـمار می‌رود. سیره‌نویسی نیز شاخه‌ای کهن و مهم از تاریخ‌نگاری است که به جهت محور قرار گرفتن رفتار و کردار رسول خدا(ص) در آن، تأثیر شایانی در چگونگی زیست مسلمانان داشته است. در این کتاب با مراجعه به منابع کهن و جدید سیره‌نویسی روند مراجعه به قرآن در مطالعات مربوط به سیره نبوی بررسی و پی‌گیری شده و سیر تطور آن و افزایش و گسترش مراجعه به قرآن توسط سیره‌نویسان از لحاظ کمیت و کیفیت نشان داده شده است.

پژوهش حاضر در پی تحلیل این سؤال مبنایی است که گفتمان وحیانی قرآن مبتنی بر چه الگویی است؟ زبان در مفهوم رسانایی معانی و حقایق با جایگزینی سخن، یک نظام قراردادی میان صورت و معنا با نقش‌های گونه‌گون در ظرف اجتماع انسانی است، خداوند نیز در ابلاغ پیام خود به آدمیان از همین ابزار استفاده کرده است؛ از این‌رو جا دارد پرسش شود زبان قرآن چیست؟ آیا قرآن دارای یک زبان است یا زبانهای متعدد؟ آیا زبان قرآن همان زبان عرف عموم مردم است یا عرف ویژه؟ آیا می‌توان زبان قرآن را زبان علمی، فلسفی، عرفانی، هنری، رمزی و نمادین دانست؟ پژوهش حاضر در پی‌پاسخ به این پرسش‌ها و مانند آن است.