جریانی که در این اثر از آن به جریان اجتماعى عقلی در تفسیر قرآن یاد شده، در بستر نهضت اصلاح طلبى دینىِ طیفى از اندیشمندان اسلامى عمدتاً از قرن چهارده هجری شکل گرفته است. عقل­گرایى در بُعد مبانى و روش تفسیرى و جامعه­گرایى و دغدغه نسبت به مسائل کلان اجتماعى اعم از سیاسی و فرهنگی در بعد گرایش و جهت گیرى تفسیرى آنان، وجوه تمایز این جریان از سایر جریان­های تفسیری است. این جریان تاکنون در معرض نقد و بررسى­هایی به ویژه از منظر سلفى و اشعرى قرار گرفته که برغم اشتمال بر برخی اشارات و بررسی‌های انتقادی مهم، از منظر عقل‌گرایی شیعی و آموزه‌های ناب مکتب اهل بیت (ع) چندان کارآمد دیده نمی‌شود.

جریان تفسیر روایی از منظری تاریخی در حفظ و پاسداری از میراث روایی تفسیری و تعدیل برخی جریان­های رقیب نقشی ستودنی داشته است. در این میان فارغ از برخی رویکردهای بسیط در گرایش روایی، شاخه افراطی این جریان به­عنوان رویکردی که با تأکید بر منابع نقلی و روایی در تفسیر قرآن و نادیده انگاشتن دیگر منابع و نیز بدون نگاه تحلیلی انتقادی به روایات در میان فریقین مطرح شده در معرض نقد و بررسی است. در این اثر با تکیه بر روش تفسیر اجتهادی و اصول روایت­شناختی آن، نگاهی انتقادی به جریان مورد بحث صورت گرفته است.

تفسیر تطبیقی (مقارن)‌ به مثابه گونه­ای نوظهور در حوزه تفسیر، پیش از هرچیز، نیازمند بررسی معرفت­شناختی و روش­شناسی است. تلاش این کتاب در راستای تحقق این امر است.

مفسران فریقین به خصوص مفسران امامیه از عصر رسالت تا کنون برای فهم معانی و مقاصد آیات قرآن کوشش نموده و هر یک با توجه به مکتب تفسیری خویش، روش و گرایش خاصی را در تفسیر قرآن انتخاب نموده اند. در کتاب درسنامه روشهای تفسیری به بررسی روشها و گرایشهای تفسیری پرداخته و تلاش شده تا در شانزده درس روشهای تفسیری قرآن به قرآن، روایی، عقلی و نیز گرایشهای تفسیری ادبی، کلامی، علمی، اجتماعی و عرفانی بررسی شود.

اصول و مقدمات تفسیر، یکی از دانش‌های بنیادین و ضروری تفسیر قرآن است که فهم و تفسیر صحیح قرآن برآن استوار است. بر این اساس، سعی شده مهم‌ترین اصول مقدماتی تفسیر، بر پایه دیدگاه‌های مشهور و با رویکرد آموزشی تبیین شود، تا خواننده ضمن آشنایی با مقدمات مورد نیاز تفسیر، از مبانی نظری تفسیر و قواعد کاربردی تفسیر قرآن بهره لازم را بدست آورد و در فهم آیات قرآن، از دچار شدن به پاره‌ای لغزش‌ها در امان باشد. کتاب حاضر بر اساس سرفصل مصوب اصول و مقدمات تفسیر، در پانزده درس و در قالب سه بخش؛ مبانی و قواعد تفسیر کوشیده است به این مهم نائل آید.

چکیده

دانش بلاغت از علوم ارجمندی است که در فهم و تحلیل آیات از کارآمدترین ابزارهای تفسیر به‌شمار می‌آید. کتاب «علوم بلاغی و زیبایی‌شناختیِ قرآن ۱» با ترکیب بلاغت سنتی و جدید و به شیوه‌ای کاربردی- تطبیقی علوم بلاغت را شناسانده و اثری است که افزون بر بلاغت، علوم قرآنی را نیز پوشش می‌دهد. در علم بیان (که از چگونگیِ بازگفتن یک مطلب به شیوه‌های گوناگون سخن می‌گوید) محورهای تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه با کاربردهای قرآنی تحلیل و دو بحث تصویر هنری و استعاره‌های مفهومی نیز شناسانده شده است.

درس «تاریخ استشراق و سیر تحول مطالعات قرآنی در غرب»، به طور کلی به موضوع خاورشناسی و تاریخچه آن و به طور خاص به برخی موضوعات در مطالعات قرآنی در این حوزه می‌پردازد. بحث از تعریف پر چالش خاورشناسی، مباحث آن در عرصه های مختلف اسلام‌شناسی و تبیین ضرورت آگاهی از این نوع پژوهش‌ها، بحث آغازین کتاب است. استشراق در طول نزدیک به ده قرن، با فراز و فرودهای بسیار مواجه شده و انگیزه‌های مختلفی محرک آن بوده است که به اجمال بررسی شده است. فعالیت‌های علمی خاورشناسان را می‌توان در عرصه‌های مختلف طبقه‌بندی کرد.

کتاب حاضر با هدف دانش¬افزایی و توانمندسازی اولیه دانشجویان رشته علوم قرآن و حدیث و دیگر علاقمندان مباحث قرآنی تدوین شده است.
دو درس اول کتاب به فلسفه آموزش و ترویج قرآن و نظام و فرآیندهای توسعه فرهنگ قرآنی پرداخته است. ‌نظام آموزش قرآن در کشور و عناصر و مؤلفه‌های برنامه درسی قرآن در آموزش¬وپرورش در دو درس بعد بیان شده است. درس¬های پنجم و ششم با بیشترین حجم، دانش و مهارت‌های آموزش خواندن (از رو یا از بر) و آموزش مفاهیم و معارف قرآن را به صورت عملی به دانشجویان انتقال می¬دهد.