دانش قرآنی محکم و متشابه

دانش «محکم و متشابه» دانشی است که از دل تأمّلات و تحقیقات قرآنی، حدیثی و کلامی پژوهشگران اسلامی، و به‌­طور عمده در حاشیه آیه 7 آل عمران، برآمده و درصدر مباحث علوم قرآنی نشسته است.

دانش قرآنی محکم و متشابه

دانش «محکم و متشابه» دانشی است که از دل تأمّلات و تحقیقات قرآنی، حدیثی و کلامی پژوهشگران اسلامی، و به‌­طور عمده در حاشیه آیه 7 آل عمران، برآمده و درصدر مباحث علوم قرآنی نشسته است.

ولایت و امامت پژوهشی از منظر قرآن

در اثر حاضر مسأله امامت با خاستگاه ولایی توحیدی آن مورد تحقیق است. از این رو بحث مبنایی ولایت در قرآن به مثابه زیرساخت و پشتوانه مسأله امامت و در راستای تبیین جایگاه ولایت و شؤون ولایی، در بخش نخست مطرح شده و بخش دوم کتاب به بحث امامت به عنوان تجلی ولایت الهی در هدایت همه جانبه انسان و جامعه انسانی اختصاص یافته است. این بخش مسایل امامت را در دو بُعد‌ امامت عامه و امامت خاصه پی‌گیری نموده است.

پژوهشی در محکم و متشابه

مبحث محکم و متشابه یکی از بنیادی‌ترین مسائل علوم قرآنی مورد نیاز مفسر و مقدمه‌ای لازم برای تفسیر است. این بحث از یک زاویه جزء مبانی تفسیر و از زاویه‌ای دیگر از قواعد تفسیر محسوب می‌شود. اساسی‌ترین مباحثی که در دانش محکم و متشابه باید به بحث گذاشته شود، تعریف دقیق محکم و متشابه، تعیین دامنه محکمات و متشابهات، تفسیرپذیر بودن یا نبودن آیات متشابه، کیفیت تفسیر و تأویل متشابهات، مدلول حروف مقعطه، فلسفه و حکمت تشابه در بخشی از آیات قرآن و بالاخره آگاهی راسخان در علم به تأویل آیات متشابه است.

آسیب‌شناسی جریان‌های تفسیری جلد دوم

تفسیر قرآن کریم در گذر زمان همواره مایه دل‌مشغولی مکتب‌های گونه‌گون اسلامی با نگرش‌ها و مشرب‌های مختلف فکری بوده که جریان‌های متنوع تفسیری را پدید آورده است. هرچند این تنوع و گونه‌گونی از منظری نمایش شکوه و عظمت این کتاب آسمانی و ابعاد و لایه‌های به هم تنیده معارف آن‌ است، اما نگاه‌های یک‌سویه و گاه بی‌ضابطه در بستر این جریان‌ها،‌ برای اندیشمندان متعهد به صیانت مقاصد والای الهی،‌ همواره مایه‌ نگرانی بوده است. مجموعه‌آسیب‌شناسی جریان‌های تفسیری حاصل ملاحظات عالمانه‌ جمعی از اندیشمندان حوزه قرآن‌پژوهی در جریان‌های مختلف تفسیری متقدم و متأخر با دو نگاه جریان‌شناختی و آسیب‌شناختی است.

آسیب‌شناسی جریان‌های تفسیری جلد اول

تفسیر قرآن‌کریم در گذر زمان همواره مایه دل مشغولی مکتب‌‌های گونه‌گون اسلامی با نگرش‌ها و مشرب‌های مختلف فکری بوده که جریان‌های متنوّع تفسیری را پدیدآورده است، هر چند این تنوّع و گونه‌گونی از منظری نمایش شکوه و عظمت این کتاب آسمانی و ابعاد و لایه‌های به هم تنیده معارف آن‌ است، اما نگاه‌های یک سویه و گاه بی‌ضابطه در بستر این جریان‌ها، برای اندیشمندان متعهد به صیانت مقاصد والای الهی، همواره مایه نگرانی بوده است. مجموعه حاضر حاصل ملاحظات عالمانه جمعی از اندیشمندان حوزه قرآن‌پژوهی در جریان‌های مختلف تفسیری متقدم و متأخر با دو نگاه جریان شناختی و آسیب‌شناختی است.

جریان‌شناسی تفسیرمعتزلی

تفسیر معتزله که در جریان کلی تر تفسیر عقلی کلامی قابل طرح و بررسی است، عرصه قابل توجهی از تلاش های قرآنی عالمان مسلمان به شمار می آید. جریان تفسیری معتزله نیز در کنار نقش و جایگاه ممتازی که در برابر برخی جریان های کلامی تفسیری اهل سنت ایفا کرده و به تعدیل روش و اندیشه های تفسیری ایشان مدد رسانده، به دلیل نارسایی های جدی در مبانی فکری و منابع معرفت دینی در معرض نقدهای قابل توجهی است.

جریان‌شناسی تفسیرقرآن‌گرا

جریان تفسیری قرآن‌گرا رویکردی است که روش تفسیری خود را در تمرکز و تأکید بر دلالت‌های قرآنی و تدبر در خود قرآن تعریف کرده است. این جریان با دو شاخه کلی اعتدالی و افراطی قابل تحقیق و بررسی است. از منظر روش تفسیر اجتهادی می توان با تکیه بر اصول نظری و عملی چندی، به رویکردی اعتدالی در تفسیر با عنوان تفسیر اجتهادی قرآن­گرا تکیه کرد که ضمن عنایت به دغدغه های قرآن­گرایان، افراط و تفریط­های آنان را شناسایی کرده و نسبت به مبانی و روش تفسیری ایشان ارزشیابی نمود. از این رویکرد با تعبیر قرآن‌محوری در برابر رویکرد قرآن‌باوری از یک سو و قرآن‌بسندگی از سوی دیگر یاد می­شود.

جریان‌شناسی تفسیر اجتماعی عقلی

جریانی که در این اثر از آن به جریان اجتماعى عقلی در تفسیر قرآن یاد شده، در بستر نهضت اصلاح طلبى دینىِ طیفى از اندیشمندان اسلامى عمدتاً از قرن چهارده هجری شکل گرفته است. عقل­گرایى در بُعد مبانى و روش تفسیرى و جامعه­گرایى و دغدغه نسبت به مسائل کلان اجتماعى اعم از سیاسی و فرهنگی در بعد گرایش و جهت گیرى تفسیرى آنان، وجوه تمایز این جریان از سایر جریان­های تفسیری است. این جریان تاکنون در معرض نقد و بررسى­هایی به ویژه از منظر سلفى و اشعرى قرار گرفته که برغم اشتمال بر برخی اشارات و بررسی‌های انتقادی مهم، از منظر عقل‌گرایی شیعی و آموزه‌های ناب مکتب اهل بیت (ع) چندان کارآمد دیده نمی‌شود.

اشتراک در RSS - محمد اسعدی