این اثر در دو بخش تنظیم شده است. بخش نخست در نه فصل به مباحث نظری مفردات قرآن اختصاص یافته که این مباحث را در تفسیر بررسی می‌کند: منابع معنی‌شناسی کلمات قرآن، نقش ترادف، اشتراک لفظی، اضداد، وجوه و نظائر، اشتراک معنوی، چند معنایی، معربات و لهجه‌های مختلف قبائل عربی. در این بخش تلاش شده با ذکر مثال‌های قرآنی به مباحث کتاب جنبه کاربردی بخشیده و مطالعه آن برای خواننده دلنشین گردد. بخش دوم کتاب به معنی‌شناسی پنج واژه اساسی، خشیت، ذنب، ظنّ، سقی و قیامت اختصاص دارد.
پژوهشی در نسبت میان قرآن و فرهنگ زمانه است؛ پژوهشی همراه با تواضع. یقین است که قرآن مجید، کتاب آسمانیِ بیگانه با فرهنگ زمان و زمین نزولش نیست که بدون توجه و در نظر داشت فرهنگ معاصرانش به بیان آموزه‌های خود پرداخته باشد. از این‌رو فرهنگ زمانه آشکارا در آیات فراوانی از قرآن حضور دارد؛ حضوری که فهم درست و دقیق آیات را در گرو آگاهی از آن فرهنگ قرار داده است.
این اثر مشتمل بر مهم‌ترین مباحث نظری و کاربردی حوزه ترجمه است که بر اساس مقتضیات زبان‌شناسی ترجمه طراحی شده و متن مقدس قرآن در آن محوریت یافته است؛ از این‌رو به برخی مسائل اختصاصی قرآن نیز توجه شده که البته می‌تواند به ارتقای سطح ترجمه احادیث و به طور کلی متون مقدس نیز یاری رساند. این کتاب هفت فصل دارد که عبارت‌اند از: کلیات، سبک‌ها و انواع ترجمه قرآن، مبانی ترجمه قرآن، اصول ترجمه قرآن، منابع ترجمه قرآن، فرایند ترجمه قرآن، تحلیل‌های تقابلی و مشکلات ساختاری
معرفت‌شناسی به‌عنوان شاخه‌ای از فلسفه، در کانون فلسفه معاصر قرار دارد. قبل از معطوف کردن ذهن به‌جهان خارج، نخست باید قواعد ذهن را شناخت. پرسش‌های موجود درباره معرفت، نظر اینکه معرفت چیست؟ آیا حصول معرفت امکان پذیر است؟ منابع و ابزارهای آن کدام است؟ با کدام شیوه‌ها می‌توان به معرفت دست یافت؟ و محدوده آن چیست؟ را می‌توان به قرآن عرضه کرد و با تدبّر در آیات به دستاوردهای جدیدی رسید. در قرآن‌کریم بیش از هفتاد واژه معرفتی وجود دارد و در آیات افزون بر معرفت‌های مرسوم، به فرامعرفت‌ها هم توجه شده است. آخرین کتاب الهی حصول معرفت را برای بشر امکان پذیر می‌داند.
نظریه فراعصری بودن قرآن‌کریم معتقد است قرآن‌کریم در عین ناظر بودن به زمانه نزول، اختصاص به آن دوره ندارد و از سنخ نامه های سرگشاده ای است که در کنار دارا بودن مخاطب خاص، برای همه انسانها در طول تاریخ معتبر است و گزاره های خارجیه آن نیز به قضایای حقیقیه تأویل برده می‌شوند.
یکی از تقسیم‌های قرآن، تقسیم آن به هفت بخش است؛ بخش هفتم را حزب مفصل می‌نامند. زیرا تعداد فراوان بسمله در این حزب، میان سوره‌‌ها فاصله انداخته است. حزب مفصل از سوره قاف تا آخر قرآن است و در حفظ، تلاوت و نشر قرآن اثر بسزایی دارد. گویی پیامبر گرامی و یاران ایشان در تعلیم این حزب، اهتمام ویژه‌ای داشته‌اند.این کتاب مشتمل بر متن قرآن، شرح لغات و واژگان، ذکر پاره‌ای از نکات ادبی و ترجمه‌ای، تفسیر موجز و نسبتا روان با عنوان مروری بر آموزه‌ها، بیان برخی پیام‌ها از آیات و نیز پرسش و پژوهش است. بخش پایانی کتاب نیز گلچینی از روایات و مطالب ادبی، تفسیری و ...
قرآن کریم، اساس عقیده و عمل و به تعبیری همه چیز مسلمانان است و همه چیز این کتاب نیز در گرو آموزش آن، تلاوت آیات و تعلیم کتاب، مأموریتی است که حضرت خاتم الانبیاء به بهترین شکل به انجام رساند و آحاد امت را به زنده نگاه داشتن آن امر فرمود.اهمیت، شیوه صحیح و ابعاد این مأموریت در گذر زمان با غفلت بخش‌هایی از امت اسلامی مواجه گردید، یا به دست تقلیدها، عادتها و سلیقه‌هایی سپرده شد که تأثیرات منفی آنها تا زمان حاضر باقی است.. این کتاب می‌کوشد، به بازشناسی روش صحیح آموزش قرآن کریم، که در خود قرآن و سیره آورنده آن تجلی یافته، بپردازد.
مقصود از چندمعنایی آن است که یک واژه در متن، عبارت و یا جمله، قابلیت دلالت بر چندمعنا را دارا باشد. چندمعنایی پیوندی ناگسستنی با روایاتی دارد که قرآن کریم را دارای بطون و وجوه متعدد معنایی معرفی می‌کند. در کتاب‌های فقهی و اصولی و نیز در برخی تفاسیر قرآن، از چندمعنایی با تعبیر «استعمال لفظ در بیش از یک معنا» یا «حمل لفظ مشترک بر دو یا چندمعنایش» یاد می‌شود، همچنین در حوزه معارف دینی تعبیر چندمعنایی یا استعمال لفظ در بیش از یک معنا، عمدتاً در مورد قرآن کریم به کار می‌رود.
تکیه بر عقل و دانش بشری به عنوان دو منبع اصیل برای فهمی‌نو از قرآن و همچنین رویکرد انتقادی به روایات و نگاهی جامعه‌نگر به قرآن به منظور شناخت علل اصلی سقوط جامعه اسلامی و دریافت آموزه‌های راهبردی قرآن در زمینه اصلاح و ارتقای امت اسلام در عصر حاضر، المنار را در تفاسیر اهل‌سنت، ممتاز ساخته است. نقل یا نقد آرای المنار در تفاسیر متأخر، گویای اهمیت، غنا یا دست‌کم تفاوت اندیشه مؤلفان المنار نسبت به تفاسیر پیشین است.
