یکی از بحث‌های مهم در حوزه قرآن‌شناسی، بررسی قلمرو قرآن و علوم است. مساله محوری در این بحث آن است که آیا قرآن به همه آنچه علوم انسانی و تجربی بدان راه یافته‌اند، اشاره کرده است یا آنکه هیچ سخنی در این رابطه ندارد؟ یا آنکه در پرداختن به برخی از علوم جامعیت داشته و در علوم دیگر از نسبیت برخوردار است؟در پاسخ به این پرسش‌ها دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده است. گروهی معتقدند قرآن، همه علوم، حتی علوم بشری و طبیعی را به‌طور کامل در خود دارد. گروه دیگری معتقدند قرآن نه تنها عهده‌دار علوم بشری نیست، که حتی در مباحث دینی نیز تمام سخن را نیاورده است.

نزول قرآن به دو گونه تدریجی و دفعی بوده است. نزول تدریجی قرآن بدین گونه بوده است که در هر بار بخشی از قرآن بر پیامبر اکرم نازل می شده است. هر بخش از قرآن که در یک وحی قرآنی نازل می شده، یک واحد نزول می باشد. نزول این واحدها در هر بار وحی قرآنی، عملیاتی معنادار و هدفمند بوده است که به اقتضای شرایط جامعه نزول و هدف هدایتی قرآن تعریف می شده است. از این رو کشف واحدهای نزول، اقدامی مقدماتی جهت تبیین هدف نزول آن ها می باشد. واحدهای نزول را می توان از روش های گوناگون و به وسیله ابزارهای متفاوتی شناسایی کرد. اما اصیل ترین روش شناسایی واحدهای نزول، روش زبانی است.

در ميان مفسراني كه به وجود غرض واحد در هر سوره اعتقاد دارند، دو رويكرد توصيفي و استدلالي براي شناسايي غرض سوره وجود دارد. در رويكرد استدلالي، مفسر تلاش مي كند با تكيه بر شواهد درون متني و برون متني، غرض سوره را كشف نموده، كيفيت راهيابي خود را به غرض سوره به طور مستدل و ضابطه مند بيان نمايد. مفسراني كه براي كشف استدلالي غرض سوره ها تلاش كرده اند، از شش رهيافت مختلف در اين مسير استفاده كرده اند.

قرآن‌پژوهان و مفسران برای کشف ترتیب نزول سوره‌های قرآن، دو روش دارند: یکی روش اجتهادی محض که بدون توجه به روایات ترتیب نزول و براساس ویژگی های ظاهری یا محتوایی سوره‌ها ترتیب نزول آن‌ها را مشخص می کنند؛ دوم روش روایی محض که روش رایج متقدمان بوده است. در این روش برای شناسایی ترتیب نزول سوره‌های قرآن، به نقل روایات ترتیب نزول بسنده می‌کردند. در این نوشتار برای نخستین بار روش جدیدی را به نام روش روایی- اجتهادی معرفی، با آن ترتیب نزول سورۀ فتح را شناسایی و با شواهد متعدد، جایگاه نزولی این سوره را اثبات می‌کنیم.

در روایات، کیفیت نزول سوره های قرآن به سه روش نزول تدریجی و پیاپی سوره، نزول تدریجی و پراکنده آیات سوره و نزول دفعی سوره گزارش شده است. به رغم اینکه همه مفسران به نزول دفعی برخی از سوره های قرآن اشاره کرده اند، ولی بعضی از مفسران ضمن پذیرش این مطلب تأکید دارند که کیفیت نزول بسیاری از آیات در سوره ها به صورت پراکنده و متناسب با شرایط و مقتضیات خاصی بوده است و سپس به دستور پیامبر یا اجتهاد صحابه در کنار هم چیده شده اند.

یکی از رویکردهای مهم در مطالعات زبان شناختی متن، نظریه پیوستگی متنی نقش گرای هالیدی است. پیوستگی متنی نقش گرا شامل مجموعه ای از روابط متنی است که عنصری از یک جمله را به عناصر جملات پیشین از طریق روابط واژگانی، دستوری یا معنایی متصل می کند. گروهی از قرآن پژوهان مسلمان معاصر با پیروی از آموزه های این مکتب، به بررسی ارتباط آیات در سوره های قرآن پرداخته و اعلام کرده اند که با توجه به عوامل انسجام که در این نظریه ذکر شده، به خوبی می توان انسجام متنی هر سوره قرآن را اثبات کرد.

حدود هزار آیه قرآن کریم درباره نکات علمی است که اکثر قریب به اتفاق مترجمان قرآن بسیاری از این آیات را به روشی غلط ترجمه کرده‌اند. برای انتقال درست پیام‌های این آیات باید همه قواعد خاص ترجمه آیات علمی رعایت گردد. در این نوشتار برای اصلاح روش ترجمه آیات علمی و دفاع از حقانیت معارف علمی قرآن کریم و آشنا نمودن مترجمان جدید قرآن با روش درست ترجمه آیات علمی قرآن دو مبحث مهم بیان شده است.

یکی از روش‌های نوین در تفسیر قرآن کریم، روش تفسیر ساختاری است که در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای به آن شده است. روش تفسیر ساختاری بر مبنای نظریه هدفمندی سوره‌های قرآن اجرا می‌شود. برای ارائه تفسیر ساختاری یک سوره از قرآن کریم باید دو مرحله طی شود؛ در مرحله نخست باید با توجه به قواعد علمی، ساختار و غرض سوره را به روش استدلالی کشف کرد و محتوای سوره را فصل‌بندی نمود؛ در مرحله دوم با توجه به کیفیت ارتباط آیات در ساختار سوره و معنای تفسیری آیات، متن تفسیر ساختاری سوره را به روش پیوسته ارائه کرد.

پایان نامه خانم ام البنين علوي فرد از طلاب رشته تفسیر و علوم قرآن با عنوان « زيبايي از ديدگاه قرآن و روايات» با راهنمایی سرکار خانم دکتر معصومه شریفی و داوری حجت الاسلام و المسلمین آقای صالح قنادی 99/4/26 در تاریخ در موسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه (خواهران) دفاع شد.

پایان نامه خانم سيده فاطمه موسوي از طلاب رشته تفسیر و علوم قرآنی با راهنمایی حجت الاسلام و المسلمین آقای رضا مهديان فر و داوری حجت الاسلام و المسلمین آقای علی اکبر مومنی در تاریخ 99/6/27 در موسسه آموزش عالی حوزوی معصومیه (خواهران) دفاع شد.