یکی از علوم پیش‌نیاز بسیار مهم برای ورود به تفسیر قرآن شناخت قواعد تفسیری مبتنی بر مبانی متقن عقلی، نقلی یا عقلایی است که هم براساس آن قواعد تفسیر ضابطه‌مند و قابل ارزیابی باشد و هم با رعایت آنها خطاهای تفسیری کاهش یابد. این کتاب برای تأمین این نیاز تصنیف و در آن چهل و هفت قاعده تفسیری برپایه سیره عقلا در فهم متون و دلائل عقلی و نقلی تبیین شده است . درکتاب پیش‌رو برای فرایند تفسیر پنج‌گام تصور و قواعد تفسیری بر اساس آن گام‌ها دسته‌بندی شده است و از این‌رو کتاب هفت فصل دارد.
روان‌شناسی معاصر در چارچوب اثبات‌گرایی و تجربه‌گرایی شکل گرفته و به صورت نوشته و نانوشته، هشیار و ناهشیار، تحت تأثیر مبانیِ انسان‌شناختی، معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی و روش‌شناختیِ اثبات‌گرایی است. «روان‌شناسی در رهیافت قرآنی» اقتضا می‌کند که همه این مبانی، بر اساس قرآن باشد؛ این روان‌شناسی، اگرچه از یک‌سو وامدار یافته‌های علمیِ مسلَّم روان‌شناسی معاصر است، لکن از سوی دیگر باید ذیل هندسه معرفتی اسلام باشد و با دیگر شاخه‌های علوم اسلامی انسجام و هماهنگی کافی داشته باشد.
آگاهی از تاریخ تفسیر، در تفسیر صحیح قرآن و استفاده بهینه از آثار تفسیری نقش مهم و بسزایی دارد. در تاریخ تفسیر با ویژگی‌های مفسران، کتاب‌های تفسیری، چگونگی تفسیر در دوران‌های مختلف، تغییرات و تطورات مکاتب و روش‌های مختلف تفسیری آشنا می‌شویم. کتاب تاریخ تفسیر قرآن برای نیل به این اهداف تدوین شده است. جلد نخست این اثر تاریخ تفسیر عصر رسالت تا پایان عصر غیبت صغرا (۳۲۹ ﻫ ق) را در بر‌می‌گیرد، و در آن حدود ۲۸۰ مفسر و ۴۸ کتـاب تفسیری موجود و بیش از ۲۳۰ کتاب تفسیری مفقود معـرفی میشود.
در تاریخ تفسیر قرآن با کتاب‌های تفسیری، مشخصات و ویژگی‌های آنها، تاثیر و تاثّر آنها از یکدیگر، و مذهب، میزان وثاقت، رتبة علمی و مکتب فکری مؤلفان آنها، چگونگی تفسیر و تغییرات و تطورات آن در دوران¬های مختلف آشنا وآگاه می شویم و روشن است ک این آگاهی و آشنایی می تواند در استفادة مناسب از کتاب های تفسیری و آرای مفسران بسیار مفید و مؤثر باشد.
تفسیر تطبیقی فارغ از روش‌ها و مکاتب تفسیری به بررسی مقایسه‌ای دیدگاه‌های شیعه و سنّی می‌پردازد. در این قلمرو دو حوزه مبانی تفسیر و مفاهیم قرآن قرار دارد. در حوزه مبانی تفسیر، اصول و پیش‌فرض‌های فریقین درباره فهم قرآن در دو بخش مبانی مشترک و مبانی مختص بررسی میشود. یکی از عوامل مؤثر در اختلاف نظر‌های مفسران، طرز تلقی آنان از مبانی مشترک و وجود مبانی مختص، نزد آنان است.
این کتاب، دومین کتـاب از سلسله پژوهشهای تفسیر تطبیقی، مشتمل بر پنج فصل است: فصل اول پیرامون کلیات و دربردارنده مباحث «معناشناسی اصطلاح اهل‌بیت»، «طبقه‌بندی آیات پیرامون اهل‌بیت»، «سیر کوتاه در پیشینه پژوهش» و «حکمت عدم تصریح نام ائمه در قرآن» است. فصل دوم تا پنجم به بررسی تطبیقی تفسیر آیات ولایت (مائده، ۵۵ – ۵۶)، آیه اولی‌الامر (نساء، ۵۹)، آیه تبلیغ (مائده، ۶۷) و آیه اکمال (مائده، ۳) پرداخته و برای هر یک، فصل جداگانه‌ای گشوده است.
این کتاب چهارمین اثر از سلسله پژوهشهای تفسیر تطبیقی، مشتمل بر پنج فصل است. فصل اول، کلیات که دربردارنده مباحث «درنگی در آموزه امامت در دیدگاه فریقین»، «بررسی دیدگاه مفسران در وجوه معنایی امام در قرآن و تنقیح موضوع» و «سیری کوتاه در پیشینه پژوهش» می‌باشد. فصل دوم تا پنجم به ترتیب به بررسی تطبیقی «امامت و آزمون با کلمات»، «رتبه امامت»، «اصطلاح‌شناسی امام» و «لغزش ناپذیری (عصمت) و علم امام» اختصاص دارد.
این کتاب سومین کتاب از سلسله پژوهشهای تفسیر تطبیقی، مشتمل بر پنج فصل است: فصل اول کلیات و دربردارنده مباحث «درنگی در نظریه منجی موعود در ادیان و ملل»، «سیری کوتاه در پیشینه مهدویت پژوهی در اسلام» و «طبقه‌بندی آیات درباره مهدویت و تنقیح موضوع» است. فصل دوم به بررسی تطبیقی آیات «اظهار دین حق» (توبه / ۳۳ – ۳۲) و فصل سوم به بررسی تطبیقی تفسیر آیه «وعد» (نور / ۵۵) اختصاص دارد. هرکدام از این دو فصل، طی سه گفتار – پس از طرح مباحث مقدماتی – به بررسی دیدگاه‌های شیعه، دیدگاه‌های اهل‌سنت و بررسی و ارزیابی دیدگاه‌های فریقین پرداخته است.
تفسیر معتزله که در جریان کلی تر تفسیر عقلی کلامی قابل طرح و بررسی است، عرصه قابل توجهی از تلاش های قرآنی عالمان مسلمان به شمار می آید. جریان تفسیری معتزله نیز در کنار نقش و جایگاه ممتازی که در برابر برخی جریان های کلامی تفسیری اهل سنت ایفا کرده و به تعدیل روش و اندیشه های تفسیری ایشان مدد رسانده، به دلیل نارسایی های جدی در مبانی فکری و منابع معرفت دینی در معرض نقدهای قابل توجهی است.
جریان تفسیری قرآنگرا رویکردی است که روش تفسیری خود را در تمرکز و تأکید بر دلالت‌های قرآنی و تدبر در خود قرآن تعریف کرده است. این جریان با دو شاخه کلی اعتدالی و افراطی قابل تحقیق و بررسی است. از منظر روش تفسیر اجتهادی می توان با تکیه بر اصول نظری و عملی چندی، به رویکردی اعتدالی در تفسیر با عنوان تفسیر اجتهادی قرآنگرا تکیه کرد که ضمن عنایت به دغدغه های قرآنگرایان، افراط و تفریطهای آنان را شناسایی کرده و نسبت به مبانی و روش تفسیری ایشان ارزشیابی نمود. از این رویکرد با تعبیر قرآن‌محوری در برابر رویکرد قرآن‌باوری از یک سو و قرآن‌بسندگی از سوی دیگر یاد میشود.
