قـرآن و سـیره نبوی که دو پـایه این تحقیق است، دو عنصر بسیار مهـم و تأثیرگـذار در زنـدگی و بالنـدگی جوامع اسـلامی به شـمار می‌رود. سیره‌نویسی نیز شاخه‌ای کهن و مهم از تاریخ‌نگاری است که به جهت محور قرار گرفتن رفتار و کردار رسول خدا(ص) در آن، تأثیر شایانی در چگونگی زیست مسلمانان داشته است. در این کتاب با مراجعه به منابع کهن و جدید سیره‌نویسی روند مراجعه به قرآن در مطالعات مربوط به سیره نبوی بررسی و پی‌گیری شده و سیر تطور آن و افزایش و گسترش مراجعه به قرآن توسط سیره‌نویسان از لحاظ کمیت و کیفیت نشان داده شده است.

پژوهش حاضر در پی تحلیل این سؤال مبنایی است که گفتمان وحیانی قرآن مبتنی بر چه الگویی است؟ زبان در مفهوم رسانایی معانی و حقایق با جایگزینی سخن، یک نظام قراردادی میان صورت و معنا با نقش‌های گونه‌گون در ظرف اجتماع انسانی است، خداوند نیز در ابلاغ پیام خود به آدمیان از همین ابزار استفاده کرده است؛ از این‌رو جا دارد پرسش شود زبان قرآن چیست؟ آیا قرآن دارای یک زبان است یا زبانهای متعدد؟ آیا زبان قرآن همان زبان عرف عموم مردم است یا عرف ویژه؟ آیا می‌توان زبان قرآن را زبان علمی، فلسفی، عرفانی، هنری، رمزی و نمادین دانست؟ پژوهش حاضر در پی‌پاسخ به این پرسش‌ها و مانند آن است.

این کتاب در آمدی بر ارائه یک طرح کلی در اعتبار سنجی روایات تفسیری است . فصل اول با عنوان کلیات به بررسی مبادی تصوری این موضوع و طرح گونه های مختلف روایات تفسیری می پردازد . در فصل دوم ویژگی خاص روایات تفسیری مورد توجه قرار می گیرد وبا تقسیم روایت به دو بخش سند ومتن به تبیین معیارها و شرایط اعتبار در این دو بخش می پردازد . فصل سوم با باور تفاوت میزان کارایی معیارها و شرایط سنجش در گونه های مختلف روایات تفسیری آنها را به شش گونه تقسیم وبا ذکر نمونه هایی به بررسی این باور می پردازد .

بی‌تردید دانسته‌های پیشین و علایق مفسران متفاوت، و در تفسیر قرآن موثر است. این تاثیر اگر به تفسیر به‌رای و تحمیل بر قرآن نینجامد نه تنها اشکال ندارد، بلکه دخالت دادن برخی پیش‌دانسته‌ها در تفسیر ضروری است.

این کتاب وجوه روا و ناروای تاثیر پیش‌دانسته‌ها و علایق مفسر در تفسیر را، با لحاظ روش صحیح تفسیر قرآن، روشن ساخته و آسیب‌هایی را که ممکن است از این رهگذر متوجه مفسر شود شناسانده است.

عالم هستی بر بهترین شکلِ ممکن، آفریده شده و همواره بر بهترین حالتِ ممکن، تدبیر می‌شود. به این نظریه که «نظام أحسن» نام داده می‌شود، از دو زاویه می‌توان نگریست؛ نخست، در شرح و توصیف افعال باری تعالی و دوم، در پاسخ به مسئله شرّ. بر اساس این نظریه و با وجود ویژگی‌های خالق از جمله علم، حکمت و قدرت مطلق، آفرینش و تدبیر جهان بر أحسن وجوه است.

کتاب معجم مقاییس اللغه نوشته لغوی مشهور ابوالحسین احمد بن فارس بن زکریا (متوفای ۳۹۵ق) است. این کتای یکی از نفیس‌ترین و ارجمندترین تراث لغوی اسلام است که به گفته همگان تاکنون بدیلی نداشته است. عشق و علاقه و تبحر و اتقان سخن مؤلف کتاب در باب لغت به اندازه‌ای است که می‌توان او را امام‌اللّغویین نامید. وی علاوه بر این کتاب، دو کتاب لغت دیگر دارد به نام الصاحبی و المجمل. نزدیکی دوران حیات مؤلف به صدر اول و احاطه او بر لغت عرب این کتاب را در شمار یکی از منابع مهم لغت‌شناسی درآورده است.

در اثر حاضر مسأله امامت با خاستگاه ولایی توحیدی آن مورد تحقیق است. از این رو بحث مبنایی ولایت در قرآن به مثابه زیرساخت و پشتوانه مسأله امامت و در راستای تبیین جایگاه ولایت و شؤون ولایی، در بخش نخست مطرح شده و بخش دوم کتاب به بحث امامت به عنوان تجلی ولایت الهی در هدایت همه جانبه انسان و جامعه انسانی اختصاص یافته است. این بخش مسایل امامت را در دو بُعد‌ امامت عامه و امامت خاصه پی‌گیری نموده است.

تفسیر قرآن کریم، پس از ادبیات عربی، بر مباحث اعتقادی و مبانی کلامی استوار است؛ چنانکه هیچ آیه‌ای را بدون بهره بردن از مبانی کلامی نمی‌توان تفسیر نمود. مبانی کلامی تا بدان جا در تفسیر آیات وحی تاثیرگذار است که هر فرقه و اندیشه کلامی، تفسیری گونه‌گون و منحصربه‌فرد از قرآن کریم ارائه می‌دهد. با توجه به تحصیلات حوزوی و دانشگاهی، و حوزه مطالعات مدت‌ها بر آن بودم که مبانی کلامی تفسیر شیعی (امامی) را تدوین کنم. و بهترین زمینه کار برای این هدف، تفسیر گران‌سنگ التبیان و البته دیگر آثار گران‌بهای شیخ الطائفه ابوجعفر محمد بن حسن طوسی است.